AMERİKA’DA KÜRTAJ HAKKINA SALDIRI: Kürtaj yasağı kim için, neye karşı?

SINIRLARIN ÖTESİ DERGİMİZDEN

02 Temmuz 2022 06:00

ABD’de 1970’lerden bu yana uygulanan kürtaj yasası, Amerikan Yüksek Mahkemesinin muhafazakâr üyelerinin oylarıyla iptal edildi. Yasa iptalinin ardındakileri ABD’den Dilruba Taş yazdı

Dilruba TAŞ // Florida-ABD

1970’lerden günümüze kadar kürtajı kadınların özel yaşamının gizliliği hakkına dayanarak, Amerikan Anayasası’nın 14. maddesi çerçevesinde koruyan Roe v. Wade kararı, Amerikan Yüksek Mahkemesinin muhafazakâr üyelerinin oylarıyla iptal edildi. ABD Yüksek Mahkemesinin ülke genelinde kürtaj hakkını koruyan 1973 tarihli Roe-Wade kararını iptal edeceğine yönelik taslak basına sızdığında da ABD genelinde halk sokağa çıkıp tepki göstermişti. Şimdi, ABD Yüksek Mahkemesinin Roe v. Wade kararını iptal etmesiyle beraber Amerika’da yaşayan kadınlar büyük bir belirsizlikle ve riskle karşı karşıya.

Roe v. Wade kararının kaldırılması sebebiyle Amerika’da artık kürtajı federal ve anayasal düzeyde yasal hale getiren bir yasa bulunmuyor. Bu, kürtaja erişimin eyalet yasaları çerçevesinde düzenleneceği anlamına geliyor. Ancak, kürtajın hangi eyaletlerde uygulanmaya devam edeceği veya yasaklanacağı, kürtajın hangi şartlar altında uygulanacağı ve hamileliğin hangi noktasında kürtajın yasak sayılacağı gibi konular üzerinde büyük bir belirsizlik hâkim.

Örneğin, kararın açıklanmasından kısa bir süre sonra Alabama eyaletinde kürtaj koşulsuz şekilde yasaklanırken Arkansas Eyalet Yasası kürtajı yasaklamakla beraber, annenin hayatının tehlikeye girmesi durumunda ya da acil durumlarda kürtajın uygulanmasını ön görüyor. Öte yandan, Amerikan eyaletlerinin yarısından fazlasında yürürlükte olan yasalar nedeniyle 30 gün içerisinde kürtajın yasaklanması ya da ciddi şekilde erişiminin kısıtlanması ön görülüyor.

Peki Amerika’da kürtaja erişim neden tartışmaya açıldı ve neredeyse ülke genelinde yasaklanmakla karşı karşıya?

‘KÜRTAJ DİNİ VE AHLAKİ OLARAK KABUL EDİLEMEZ’ PROPAGANDASI

Amerika’da kürtaj karşıtı hareket, Roe v. Wade’in uygulamaya konulduğu tarihten itibaren kürtajın dini ve ahlaki olarak kabul edilemez olduğu yönünde kampanyalar yürüterek ivme kazandı. Ayrıca, özellikle Cumhuriyetçi partinin yönetimde olduğu eyaletlerde Roe v. Wade’in yürürlükte olduğu günlerde dahi kürtaja erişimin yasama düzeyinde tartışmaya açılması söz konusuydu. Örneğin, Güney Dakota ve Louisiana eyaletlerinde kürtaja karşı yasalar 15 yıldır tartışılmaktaydı. Ancak bazı eyaletlerde (Arkansas, Kentucky ve Idaho) Trump döneminde yüksek mahkemeye muhafazakâr yargıçların atanması ve yüksek mahkemede çoğunluğun muhafazakâr-Cumhuriyetçi kanada geçmesi kürtaja erişimi engelleyen veya kısıtlayan yasama faaliyetlerini hızlandırdı.

Bunlara ek olarak, kürtaja erişimin engellenmesi Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasındaki sosyal ve bireysel haklara dair bölünmenin de odak noktası haline gelmiş durumda. Trump’ın başkan olarak seçilmesinden bu yana, Amerika’da kadın hakları, LGBTİ hakları, azınlıkların ve göçmenlerin sosyal, kültürel ve bireysel hakları ciddi tehditlerle karşı karşıya kaldı. Özellikle Cumhuriyetçi-muhafazakâr kanatta bulunan politikacıların kürtaj ve LGBTİ hakları başta olmak üzere sosyal, kültürel ve bireysel hakları birer tehdit olarak tartışmaya açması Amerikan toplumundaki kutuplaşmayı tetikledi.

Önceki yıllarda genel olarak ekonomik konularda ayrılan Cumhuriyetçi ve Demokratlara, kültürel ve sosyal haklar yerine ekonomik durumu göz önüne alarak oy veren Amerikalı seçmenler, Trump dönemi itibarıyla sosyal, bireysel ve kültürel haklar üzerinden kutuplaşmanın odağı haline geldi. Bugün Amerika’da kürtaja erişimin yüksek mahkeme kararından etkilenmeyerek yasal olmaya devam edeceği eyaletlerin Demokratlar, kürtajın kısmen veya tamamen yasaklanması beklenen eyaletlerin Cumhuriyetçiler tarafından yönetilmesi bu kutuplaşmayı net bir şekilde gözler önüne seriyor.

KADINLAR SOKAKTA

Roe v. Wade kararının kaldırılması Amerika’da yaşayan kadınların büyük tepkisiyle karşılaştı. Yüksek mahkeme kararının açıklamasından bu yana ülke çapında eylemler devam ediyor. Eylemlerde öne çıkan sloganların ve tepkilerin odağında Roe v. Wade’in hiçbir zaman yeterli olmadığı fakat kaldırılmasıyla beraber kadınların hayatının pervasızca tehlikeye atıldığı vurgulanıyor. Kadınlar kararın kürtajı engellemeyeceğini ancak kadınları illegal yollarla kürtaj olmaya zorlayarak kadınların yaşam hakkını ihlal edeceğini vurguluyor. Bununla beraber, kadınların kürtaja erişimin engellenmesinin en çok azınlık, göçmen ve işçi kadınların hayatını tehlikeye atacağını; üst sınıf, beyaz Amerikalı kadınların yaşadıkları eyaletten bağımsız olarak güvenli yollarla kürtaja erişim sağlamaya devam edeceği vurgulanıyor.

Öte yandan, kadınlar Cumhuriyetçi-muhafazakâr kanadın sözde “yaşamdan yana” olma iddiasına karşı Amerikalı çocukların gıda, eğitim, barınma ve sağlık hizmetleri gibi temel haklara erişimindeki eşitsizliğe; Amerika’daki silahlanma yasasının çocukları öldüren okul katliamlarını beraberinde getirdiğine ve ulusal düzeyde sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizliğin çocukların yaşam hakkını ihlal ettiğini öne sürüyor. Ayrıca, kürtaja erişimin yasaklanması beklenen bazı eyaletlerde ensest ve tecavüz sonucu oluşan hamiliklerin sonlandırılmasının da yasak kapsamında olması kadınların endişesini ve tepkisini artırıyor.