Brezilya nüfusunun yaklaşık 6 buçuk milyonunu kapsayan, çoğunluğunu siyahi kadınların oluşturduğu ücretli ev işçiliği, Brezilya’nın köleci geçmişin bir uzantısı ve kadınların istismara en açık olduğu çalışma alanlarından biri. Brezilya’daki kadın mücadelesinin en önemli kazanımlarından olan ücretli ev işçiliğinin yasayla düzenlenmesi sayesinde Nisan 2013’te Brezilya’daki ücretli ev işçilerinin hakları güvence altına alındı ve haklarının diğer işçilerin haklarıyla eşitlenmesi sağlandı. Yönetmenliği Anna Muyluert’in üstlendiği “Annemle Geçen Yaz” ise tam da bu dönemde çekilmeye başlandı.

Annemle Geçen Yaz, bir burjuva ailesinin evinde hizmetçilik yapan Val’in 10 senedir görmediği kızı Jessica’nın üniversite sınavına girmek için Sao Paolo’ya gelmesiyle birlikte evdeki dengelerin nasıl değiştiğini konu ediniyor. Val, tıpkı kendi sınıfından birçok kadının yapmak zorunda kaldığı gibi, kızını bırakıp çalışmak için Sao Paolo’ya taşınıyor. Burada yatılı olarak hizmet veriyor, evin oğlu Fabinho’nun bakımını üstleniyor, aile bireylerinin ışığı kapatma, su getirme gibi gülünç isteklerini bile yerine getiriyor. Öyle ki, film boyunca Val’in kıpırdamadan durduğunu gördüğümüz süre kısıtlı.

Film, bir havuz sahnesiyle açılıyor. Bu rastgele bir tercih değil, olaylar bu havuzun etrafında gelişiyor. Küçüklüğünü izlediğimiz Fabinho, Val’i havuza davet edince Val “Benim suya girecek mayom yok” diyor. İleride de kendi kızına evdeki havuz davetlerini böyle reddetmesi gerektiğini sıkı sıkı tembihliyor. Daha sonra küçük Fabinho annesini kastederek, aynı zamanda filmin isminin orijinal dilindeki karşılığı olan “Ne zaman dönecek?” sorusunu soruyor. Ve bu soru film boyunca farklı özneler tarafından tekrarlanmaya devam ediliyor. Burada annesinden mahrum kalan tek çocuk Jesscia değil, Fabinho da aynı durumda. Annesi Barbara, sosyete modasına yön veren isimlerden biri, çok yoğun çalıştığı için Fabinho’nun bütün bakımını Val üstleniyor. Onu besliyor, onunla ilgileniyor, aşk hayatını dinliyor. Sanki kızını bırakıp gitmenin suçluluğunu Fabinho ile bastırıyor.

SINIF AYRIMININ MEKANSAL SINIRLARI

Val neredeyse aileden biri haline geliyor, ama emirlerin kim tarafından verilip kimin tarafından alındığı fiziksel sınırlarla bile belli. Öyle ki ismi ilk Mutfak Kapısı olarak düşünülen filmde Val ve patronlarının arası mutfak kapısı gibi fiziksel sınırlarla sürekli ayrılıyor. Val’in hayatı mutfak ve bir sürü ıvır zıvırla dolu küçük yatak odasıyla sınırlı. Patronların yaşam alanlarının ise sadece içinden geçiyor, tam olarak orada bulunamıyor, oraları sadece yarım kapı aralıklarından deneyimliyor.

Eve yeni gelen Jessica ise onların masasında oturuyor, onların dondurmasından yiyor ve hatta misafir odasında kalmayı talep edecek kadar cüretkar davranıyor. Bir hizmetçinin kızından beklenilenin aksine tüm alanlarda kendinden emin bir şekilde özgürce dolaşarak görünmez sınırları ihlal etmeye başlaması, evde bir gerilime neden oluyor. Jessica’nın çocuklar tarafından havuza atıldığı sahne ise bu ihlalin en üst boyutu. Havuz, çoğu zaman zenginliğin bir simgesi, proleter sınıfın asla ulaşamayacağı bir şey olarak karşımıza çıkıyor. Burada da aynı şekilde. Onların dokunulmazlık alanı gibi sanki. Jessica’nın çocuklarla birlikte havuzda eğlenmesi Barbara’yı çileden çıkarıyor. Hemen havuza bakan adamı arayıp havuzda fare gördüğünü ve havuzun acilen boşaltılması gerekildiğini söylüyor. Val’in havuza girdiği için Jessica’ya kızması üzerine Jessica “Bütün bunları nereden öğrendiğini bilmiyorum. Neleri yapıp neleri yapmayacağını. Bunun bir kılavuzu var mı?” diyor. Val ise “Kimsenin anlatmasına gerek yok, bütün bunları doğuştan biliyorum. Sen ise başka bir dünyadan gelmiş gibisin” diye cevaplıyor.

Kimsenin geçmeyi başarabileceğini düşünmediği Jessica’nın, üzerine bütün yatırımların yapıldığı Fabio’nun aksine üniversite sınavını geçmesi ailede başka bir şok daha yaratıyor. Bu olay üzerine Val daha önceden girmeyi aklından geçirmeye bile cesaret edemediği yarı dolu havuza giriyor. Bu sahne filmin en özel anlarından biri ve bir kutsama törenini andırıyor. Bu sahneyle birlikte Val’in kendine olan güveninin geldiğini ve sınıf bilincini kazanmaya başladığını anlıyoruz. Filmin sonunda Val’i kızı Jessica’yla birlikte tuttukları evde patronuna doğum günü hediyesi olarak aldığı fakat patronunun açıp ne olduğuna bakmaya bile yeltenmediği fincanlardan kahvesini keyifle yudumladığını görüyoruz. Her ne kadar “Bunları onlardan çaldım” deyip emeğine hâlâ yabancı olduğu anlaşılsa bile, tablo birçok açıdan umut verici oluyor.

Fotoğraf: Film fragmanından alınmıştır