Okurumuzun Sorusu:

Çalıştığım işyerinde net maaş üzerinden sözleşmeliyim. Sözleşmemde de net maaşım yazılı. Ancak maaş bordromda net maaşımın içinde AGİ dahil gösteriliyor. Evli, çocuklu olmama rağmen bekar kişi hesaplaması yapılıyor. Sorularım şunlar: 1) Net maaş sözleşmeli olduğum için net maaşa AGİ dahil edilmesi yasal mı? 2) Değilse 6 yıldır bu şekilde AGİ’min ödenmemiş olmasından dolayı geriye dönük toplam AGİ’yi alabilir miyim? 3) İşverenime bu konuda gösterebileceğim bir emsal var mı?

Genellikle ücret brüt olarak belirlenir. Yasal kesintiler yapıldıktan sonra işçiye ödenecek net tutara ulaşılır. Ücreti brüt olarak belirlenen işçi ocak ayından itibaren yüzde 15’lik gelir vergisi dilimi üzerinden vergilendirilir. İşçinin ikinci vergi dilimine girmesiyle birlikte, gelir vergisi oranı yüzde 20’ye çıkar. Böylece işçinin ikinci dilime girdiği aydan itibaren ele geçen ücreti düşer.

Ücreti net olarak belirlenen işçi ise yıl boyunca aynı ücreti alır. Bu işçi de ocak ayından itibaren yüzde 15’lik gelir vergisi dilimi üzerinden vergilendirilir. Ancak işçinin ikinci ve hatta üçüncü vergi dilimine girmesinin ardından, işçinin eline geçen ücret düşmez. Çünkü işçinin yaşadığı gelir vergisi artışını (örneğin yüzde 15 ile 20 arasındaki fark) işveren karşılar, işveren farkı işçinin ücretinden düşmek yerine kendi cebinden öder ve işçi yıl boyunca aynı sabit ücreti almaya devam eder.

Okurumuz da ikinci gruptadır ve yıl boyunca aynı ücreti almakta, vergi diliminden kaynaklanan farkı işvereni karşılamaktadır.

Gelelim Asgari geçim indirimi meselesine. Her ne kadar Asgari geçim indirimi, bordroda ayrı bir ödeme kalemi olarak gösterilse de, aslında hukuken gelir vergisinden yapılan indirimdir. Yani esasında işçilere haricen ödenen bir AGİ yoktur. AGİ, işçinin gelir vergisinden düşülür ve böylece işçi daha az gelir vergisi ödediği için işçinin eline geçen ücret artar.

Örneğin asgari ücretli bir işçinin birinci dilimde gelir vergisi tutarı 326,2 TL’dir. İşçi bekarsa AGİ tutarı 191,88 TL’dir. Bu tutar gelir vergisinden düşülür ve işçi 326,2 TL değil, 134,32 TL gelir vergisi ödemiş olur. Sonuç olarak gelir vergisinden asgari geçim indirimi yapılmasaydı eline 1.829 TL geçecek olan işçi, asgari geçim indirimi nedeniyle 2.020,9 TL ücret alır.

Bina görevlilerinin durumu meseleyi daha da açıklığa kavuşturmamıza yardımcı olabilir. Bina görevlilerinin ücreti gelir vergisinden muaftır. Bina görevlilerinden gelir vergisi kesilmediği için asgari geçim indirimi de yoktur. Çünkü indirimin yapılacağı bir gelir vergisi söz konusu değildir.

Sonuç olarak ücreti net olarak belirlenmiş işçi, net ücret + AGİ almaz. Çünkü AGİ gelir vergisinden düşülmektedir ve dolayısıyla işçinin net ücreti, zaten asgari geçim indirimi uygulanmış ücrettir. Örneğin net ücreti 3.000 TL olarak belirlenmiş işçinin ücretinde netten brüte gidildiğinde zaten yapılmış bir asgari geçim indirimi vardır. Sonuç olarak okurumuz ayrıca AGİ talep edemez. Geçmişe dönük bir talepte bulunamaz.

Okurumuzun bordrosunda bekar işçi AGİ’si yer alıyorsa, bu iki durumdan kaynaklanabilir. Birincisi okurumuzun çocuğunun AGİ farkını eşinin alıyor olmasıdır. Bu durumda okurumuz, “evli ve eşi çalışan, çocuksuz AGİ’si” almaktadır. “Evli ve eşi çalışan, çocuksuz AGİ’si” ile bekarAGİ’si aynı tutardarır. Dolayısıyla tutarın aynı olmasından kaynaklı olarak okurumuz “bekar” AGİ’si aldığını düşünüyor olabilir.

İkinci ihtimal ise işverenin maddi hata yapıyor olmasıdır. Eğer çocuktan kaynaklanan AGİ farkını okurumuzun eşi almıyorsa, çocuktan kaynaklanan AGİ farkının okurumuza uygulanması gerekir. Ancak bu durumda da okurumuzun net ücreti artmaz. Sadece okurumuz adına işverenin devlete ödeyeceği gelir vergisi tutarı düşer.

Son olarak şunu belirtelim. Okurumuzun ücreti net olarak belirlenmiş olduğu için çocuktan kaynaklanan AGİ farkını okurumuzun eşinin alması daha avantajlı olacaktır. Çünkü bu fark okurumuzun eşinin eline geçen ücretinde –küçük de olsa- bir artış sağlayacaktır.